Fîlmên ku ji çîrok û helbestên Edgar Allan Poeyî hatine kişandin
Amadekar: Rûmet Med
Wêjekarê mezin ê Amerîkayî Edgar Allan Poe (1809-1849) yek ji helbestvan û çîroknûsên baştirîn ên wêjeya nûjen e ku bi çîrok, kurteçîrok, helbest û nivîsên xwe ve bandorên mezin û derasayî li edebiyata cîhanê kiriye. Pêşengê wêjeya fantastîk, gotîk û pevxistina zanistî Poe di berhemên xwe de zimanekî bandorker û bêhempa afirandiye û wî di heman demê de di rojnameyan de weke rojnameger û çîroknûs xebitiye, edîtorî û rexnegiriya wêjeyê kiriye û li ser zanistên derûnnasî û stêrezaniyê gotaran nivîsandine.
Berhemên çîroknûsê nemir Edgar Allan Poeyî li seranserê cîhanê heta niha bi dehan zimanan hatine wergerandin, weke lîstikên şanoyê hatine lîstin, bûne stran, ji bo hunera heftemîn lê hatine anîn û bandorê li ser hemû warên din ên huner û jiyanê kirine.
Ji destpêka sînemayê û bi vir de, gelek çîrok û helbestên wêjekarê nemir Edgar Allan Poe li gelek welatên cîhanê ji bo hunera sînemayê weke fîlmên kurtefîlm, metrajdirêj, anîmasyon hatine kişandin û çîroka jiyana wî bûye mijara fîlman.
Fîlmên ku ji çîrok û helbestên Edgar Allan Poeyî hatine kişandin:
- The Black Cat:
Unheimliche Geschichten (Uncanny Stories, 1919) – Derhêner û Senaryo: Richard Oswald
Unheimliche Geschichten (Uncanny Stories, 1932) – Derhêner: Richard Oswald û Senaryo: Heinz Goldberg Eugen Szatmári
The Black Cat (1934) – Derhêner: Edgar G. Ulmer û Senaryo: Peter Ruric
Maniac (1934) – Derhêner: Dwain Esper û Senaryo: Hildagarde Stadie
The Case Of The Black Cat (1936) – Derhêner: William C. Mcgann û Senaryo: Erle Stanley Gardner
The Black Cat (1941) – Derhêner: Albert S. Rogell û Robert Lees
Tales of Terror (1962) – Derhêner: Roger Corman û Richard Matheson
The Black Cat (1966) – Derhêner: Harold Hoffman
Il tuo vizio è una stanza chiusa e solo io ne ho la chiave (Your Vice Is a Locked Room and Only I Have the Key, 1972) – Derhêner: Sergio Martino û Senaryo: Ernesto Gastaldi, Adriano Bolzoni, Sauro Scavolini
Black Cat: Gatto nero (The Black Cat, 1981) – Derhêner: Lucio Fulci û Senaryo: Biagio Proietti, Lucio Fulci
Due occhi diabolici (Two Evil Eyes, 1990) – Derhêner: George Romero, Dario Argento û Senaryo: George Romero, Dario Argento, Franco Ferrini, Peter Koper
(The Fall of the Louse of Usher, 2002)
- The Fall of the House of Usher:
The Fall of the House of Usher (1928) – Derhêner: James Sibley Watson, Melville Webber û Senaryo: Edgar Allan Poe (story), Melville Webber
La chute de la maison Usher (The Fall of the House of Usher, 1928) – Derhêner: Jean Epstein û Senaryo: Luis Buñuel, Jean Epstein
The Fall of the House of Usher (1950) – Derhêner: Ivan Barnett Written û Senaryo: Edgar Allan Poe (story), Dorothy Catt, Kenneth Thompson
House of Usher (1960) – Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Richard Matheson
The House of Usher (1989) – Derhêner: Alan Birkinshaw û Senaryo: Michael J. Murray
The Fall of the Louse of Usher (2002) – Derhêner û Senaryo: Ken Russel
Descendant (2003) – Derhêner: Kermit Christman û Senaryo: Del Tenney
Usher (2004) – Derhêner û Senaryo: Roger Leatherwood
The House of Usher (2006) – Derhêner: Hayley Pelerini û Senaryo: Collin Chang
House of Usher (2008) – Derhêner: David DeCoteau
The Bloodhound (2020) – Derhêner û Senaryo: Patrick Picard
(Murders in the Rue Morgue, 1971)
- The Murders in the Rue Morgue:
Sherlock Holmes in the Great Murder Mystery (1908) – Derhêner: Fred J. Balshofer
The Murders in the Rue Morgue (Kurtefîlm, 1914)
Murders in the Rue Morgue (1932) – Derhêner: Robert Florey û Senaryo: Tom Reed
Phantom of the Rue Morgue (1954) – Derhêner: Roy Del Ruth û Senaryo: Harold Medford, James R. Webb
Murders in the Rue Morgue (1971) – Derhêner: Gordon Hessler û Senaryo: Christopher Wicking, Henry Slesar
The Murders in the Rue Morgue (Fîlmê televîzyonê, 1986) – Derhêner: Jeannot Szwarc
Morgue Street (Kurtefîlm, 2012) – Derhêner: Alberto Viavattene û Senaryo: Emiliano Ranzani, Alberto Viavattene
(The Pit and the Pendulum, 1913)
- The Pit and the Pendulum:
The Pit and the Pendulum (1910)
The Pit and the Pendulum (Kurtefîlm, 1913) / Derhêner: Alice Guy-Blaché û Senaryo: Edgar Allan Poe
The Pit and the Pendulum (1961) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Richard Matheson
The Pit and the Pendulum (1964) / Derhêner û Senaryo: Alexandre Astruc
Die Schlangengrube und das Pendel (The Blood Demon, 1967) / Derhêner: Harald Reinl û Senaryo: Manfred R. Köhler
An Evening of Edgar Allan Poe (1970) / Derhêner: Ken Johnson û Senaryo: David Welch, Ken Johnson
Kyvadlo, jáma a naděje (The Pendulum, the Pit and Hope, Kurtefîlm, 1983) / Derhêner û Senaryo: Jan Švankmajer
The Pit and the Pendulum (1991) / Derhêner: Stuart Gordon û Senaryo: Dennis Pauli
The Pit and the Pendulum (2009) / Derhêner: David DeCoteau û Senaryo: Simon Savory
- The Raven:
The Raven (1915) / Derhêner û Senaryo: Charles Brabin
The Raven (1935) / Derhêner: Lew Lander û Senaryo: David Boehm
The Raven (Kurteanîmasyon, 1942) – Derhêner: Dave Fleischer, Thomas Johnson
The Raven (1963) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Richard Matheson
The Raven…Nevermore (Kurtefîlm, 1999) – Derhêner: Tinieblas Gonzales
The Raven (Kurtefîlm – 2003) – Derhêner: Peter Bradley
The Raven (2012) / Derhêner: James McTeigue û Senaryo: Ben Livingston, Hannah Shakespeare
(An Evening of Edgar Allan Poe, 1970)
- The Tell-Tale Heart:
The Avenging Conscience or: Thou Shalt Not Kill (1914) / Derhêner û Senaryo: DW Griffith
The Tell Tale Heart (Kurtefîlm, 1928) / Derhêner: Charles Klein û Leon Shamroy
The Tell-Tale Heart (Kurtefîlm, 1934) / Derhêner: Brian Desmond Hurst û Senaryo: David Plunkett Greene, Edgar Allan Poe
The Tell-Tale Heart (1941) / Derhêner: Jules Dassin û Senaryo: Doane R. Hoag
The Tell-Tale Heart (1953, American film) / Derhêner: Ted Parmele û Senaryo Bill Scott
The Tell-Tale Heart (1953, Kurtefîlm, British film) / Derhêner: JB Williams
Manfish (1956) / Derhêner: W. Lee Wilder û Senaryo: Edgar Allan Poe (Ji çîrokên wî), Myles Wilder, Joel Murcott
The Tell-Tale Heart (1960) / Derhêner: Ernest Morris û Senaryo: Brian Clemens û Eldon Howard
An Evening of Edgar Allan Poe (1970) / Derhêner: Ken Johnson û Senaryo: David Welch
Tell-Tale (2009) / Derhêner: Michael Cuesta û Senaryo: David Callaham
Tell (Kurtefîlm, 2012) / Derhêner: Derhêner û Senaryo: Ryan Connolly
Insaana (2014) / Derhêner: Ali Seezan û Senaryo: Ina Ali
Tales of Poe (2014) / Derhêner: Bart Mastronardi, Alan Rowe Kelly û Senaryo: Bart Mastronardi
The Tell-Tale Heart (2014) / Derhêner û Senaryo: John La Tier
Redrum (2018) / Derhêner: Dhruv Sachdev, Saurabh Bali û Senaryo: Dhruv Sachdev
(The Masque of the Red Death, 1964)
- The Masque of the Red Death:
The Masque of the Red Death (1964) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Charles Beaumont, R. Wright Campbell
Maska crvene smrti (Mask of the Red Death, 1969) / Derhêner: Pavao Štalter, Branko Ranitović û Senaryo: Edgar Allan Poe (original story), Branko Ranitović, Zdenko Gašparović
Masque of the Red Death (1989) / Derhêner: Larry Brand, Jeffrey Delman û Senaryo: Daryl Haney Larry Brand
- Ligeia:
The Tomb of Ligeia (1964) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Robert Towne
The Tomb (2009) / Derhêner: Michael Staininger û Derhêner Jeff Most
Fîlmên din ên ku ji çîrok û helbestên Edgar Allan Poeyî ji bo perdeya sînemayê hatine lê anîn:
The Sealed Room (The Sealed Door, Kurtefîlm,1909) / Derhêner: D. W. Griffith û Senaryo: Honoré de Balzac, Edgar Allan Poe, Frank E. Woods
The Gold Bug (France, 1910)
The Bells (1912)
Le système du docteur Goudron et du professeur Plume (Kurtefîlm, The Lunatics, 1913) / Derhêner: Maurice Tourneur û Senaryo: André de Lorde, Edgar Allan Poe
Der Student von Prag (The Student of Prague / A Bargain with Satan, 1913) / Derhêner: Stellan Rye û Senaryo: Hanns Heinz Ewers
Die braune Bestie (The Brown Beast, 1914) / Derhêner: Harry Peel û Senaryo: Harry Peel, Edgar Allan Poe
Pest in Florenz (The Plague of Florence, 1919) / Derhêner: Otto Rippert û Senaryo Fritz Lang
Annabell Lee (1921) / Derhêner: William J. Scully û Senaryo: Arthur Brilliant, Edgar Allan Poe(poem), Paul M. Sarazan
Призрак бродит по Европе (Prizrak brodit po Evrope / Spectre Haunts Europe, 1923) / Derhêner: Vladimir Gardin û Senaryo: Georgi Tasin, Edgar Allan Poe (story)
Der Student von Prag (The Student of Prague, 1926) / Derhêner: Henrik Galeen û Senaryo: Henrik Galeen, Hanns Heinz Ewers
The Crime of Dr. Crespi (1935) / Derhêner: John H. Auer û Senaryo: Lewis Graham, Edward Olmstead, John H. Auer
The Mystery of Marie Roget (1942) / Derhêner: Philip Rosen û Senaryo: Michel Jacoby
The Loves of Edgar Allan Poe (1942) – Derhêner: Harry Lachman (Jînenîgarîya Edgar Allan Poeyî)
Premature Burial (1962) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Charles Beaumont, Ray Russell
Tales of Terror (1962) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Richard Matheson, Edgar Allan Poe (Ji çîrokên The Black Cat, Morella û The Case of M. Valdemarê)
The Haunted Palace (1963) / Derhêner: Roger Corman û Senaryo: Charles Beaumont
Danza Macabra (Castle of Blood, 1964) – Derhêner: Antonio Margheriti, Sergio Corbucci
Tre passi nel delirio (Spirits of the Dead / Histoires extraordinaires, 1968) / Derhêner: Roger Vadim, Louis Malle, Federico Fellini û Senaryo: Roger Vadim, Pascal Cousin, Louis Malle, Clement Biddle Wood, Federico Fellini, Bernardino Zapponi
The Oblong Box (1969) / Derhêner: Gordon Hessler û Senaryo: Lawrence Huntington, Additional Dialogue: Christopher Wicking
An Evening With Edgar Allan Poe (1970) – Derhêner: Kenneth Johnson û Senaryo: Edgar Allan Poe, Kenneth Johnson , David Welch
Web of the Spider (1971) – Derhêner: Antonio Margheriti
(Stonehearst Asylum, 2014)
La mansión de la locura (The Mansion of Madness / Dr. Tarr’s Torture Dungeon, 1973) / Derhêner: Juan Lopez Moctezuma û Senaryo: Carlos Illescas, Juan López Moctezuma, Gabriel Weisz
The Spectre of Edgar Allan Poe (1974) – Derhêner: Mohy Quandour
The Gold Bug (Rêzefîlmê Televîzyonê, 1980) – Derhêner: Robert Fuest
Vincent (Kurteanîmasyon, 1982) – Derhêner: Tim Burton
The Haunting of Morella (1990) / Derhêner: Jim Wynorski û Senaryo: R. J. Robertson, Jim Wynroski
Buried Alive (1990 theatrical film) / Derhêner: Gerard Kikoine û Senaryo: Jake Chesi, Stuart Lee
Fool’s Fire (Fîlmê Televîzyonê, 1992) Derhêner: Julie Taymor û Senaryo: Edgar Allan Poe
Julie TaymorThe Crow (1994) – Derhêner: Alex Proyas û Senaryo: David J. Schow
Šílení (Lunacy, 2005) / Derhêner û Senaryo: Jan Švankmajer
The Death of Poe (2006) – Derhêner: Mark Redfield
Nightmares from the Mind of Poe (2006) – Derhêner: Ric White
Eureka: The Mind Of Edgar Allan Poe (2008)
The Light-house (2009)
William Wilson (Kurtefîlm, 2011) – Derhêner: Michael Van Devere
Extraordinary Tales (2013) – Derhêner û Senaryo: Raul Garcia
O Homem das Multidões (The Man of the Crowd, 2013) / Derhêner: Marcelo Gomes, Cao Guimarães û Senaryo: Marcelo Gomes Cao Guimarães
Stonehearst Asylum (2014) / Derhêner: Brad Anderson û Senaryo: Joseph Gangemi
Terroir (Ji çîroka ‘The Cask of Amontillado’, 2014) / Derhêner û Senaryo: John Charles Jopson
Extraordinary Tales (2015) – Derhêner: Raul Garcia
Edgar Allan Poe: Buried Alive (Belgefîlm, 2016) – Derhêner: Eric Stange
The Lighthouse (2019) – Derhêner û Senaryo: Robert Eggers
Ji bo lîsteya hemû fîlmên ku ji berhemên Edgar Allan Poe lê hatine anîn: IMDb
Çavkanî:
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Films_based_on_works_by_Edgar_Allan_Poe
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Allan_Poe_in_television_and_film
https://en.wikipedia.org/wiki/Edgar_Allen_Poe_(film)
Sînemaya Serbixwe – www.sinemayaserbixwe.com